MIZO MIZONA HUMHALH

Vanram Ngaihtuahin Ka Buai

15/11/2010 21:44
- P.L.Liandinga

Mizote beiseina vawrtawp, vanram chungchangah hian ka buai fo thin a. Vanram ropui tak mai hi thenkhatin a panna kawng khat chauh awmin min hrilh a, thenkhatin kawng tam tak awmin min hrilh bawk a. A hrechiang pawl tak pawh hian an hre chiang chiah lova. Chutihlai vek chuan vanram hi tih nek neka pawng luh mai chi niin a lang lo bawk.

Ka buai tan: Vanram chungchang ka ngaihtuah tantirh lai, naupang kum sawm chuang hret ka nih lai chuan vanram chu phul rai nuam tak, Assam Type In tam tak awmna hmun, fai leh fel tha tak mai, pangpar mawi tak tak awmna, luite tui fim takin a tan tlang niin ka ring thin a. Mahse, Aizawlah ka han pem lut a, rambuai a lo reh a, In tha pui pui leh mawi tak tak bakah hausakna chitin rengin Zofate a lo vur ta a. Chutah pharamah te ka han kal a, Assam Type lam kha chuti tehchiamin an lo uar lova. America ram zuk tlawhtute lah chuan, “Vanram kan suangtuahna aiin a nuam ang,” an rawn ti a. Assam Type a sak In a tam thu an sawi tel ta mang si lova. Ka buai tan ta a ni.

Vanram ka suangtuah dan chu tlema tihchangkan emaw, nasa taka ngaihtuah belh emaw a lo ngai ta a. Mihring tan hian mahni hmuh phak bak leh hriat bak duhthusam emaw, mitthlaa hmuh emaw a lo harsa khawp a. Chubakah “vanram ” chu lei lam atanga hisap vak chi niin ka hre ta lova. Chuti chung pawhin min tibangbo deuh maitu a la awm filawr ta cheu. Vanramah chuan ni leh thla a eng tawh dawn lova, hunbi pawh helai anga chhiar theih a ni dawn tawh lova, Chuvangin thim leh eng lo chu hmelhriat dang nei lo, Swar Prima sana ringa lo khawsathang tan chuan chhun leh zan awm tawh lohna han suangtuah chu pialtlepa liluh tum ang nak nakin a khirh ta mai a. Ka buai ta a ni.

Mihring hi engtiang chiahin nge kan chhoh ang a, kan thlen hunah engtin nge kan awm ang tih hi ka ngaihtuah thin bawk a. Kekawrte hak a la ngaih leh ngaih loh tur thu te, thuamhnaw hrim hrim inbel a tul leh tul loh thute hi chu ngaih dan nei lo mah ila ka la nam liam mai thei a. Kan sam mawlh hi a ni ka ngaihtuahna tibuai chu ni. Vanramah kan sam hi a la to zel ang em? To zelin thang ta zel sela lu mettu an awm ang em? Nge a inang tawk chinah kan sam hi a thang tawh lo mai dawn? Lu meh hi lo ngai ta se, Mozoho lu hi tunge met ang? Silchar vaiho lah hi an kai ve kher lovin kan ring hlawm si a. Nge vanramah sam chungchang hi kan buaipui tul hauh lovin kan lu hi a kawlh vek dawn le?

Engpawh ni se hei chu thlen huna hriatfiah tur thil a ni a. Ngaihtuahna a tihbuai theih ang hu aiin ngaihtuah a ngai lo phian a. Helai thil vel hi eng ang pawhin ngaihtuah ila bakmeh chemte takngial pawh kan inchhawm luh hmel loh avangin thil tul lo deuh mai a ni.

Kawngkhar leh a vengtu: Kan kalna tur vanram khawtlang inrelbawl chhoh zel dan tur leh a khawtlang  vel chu thlen huna hriatfiah tur lo ni ta phawt sela, a ropuizia sawi hleih theih loh hmun kan tan a awm tih thuah kan chian chuan a tawk viau thei ang. Vanram tlen hma, vanram kawngkhar vel hi ka ngaihtuah fo thin. Tunhmaa ka mitthlaa ka lo hmuh thin dan chuan vanramah hian kawngkhar pakhat chauh, uluk em ema ven awm turah ka lo ngai a. Ka Vanram Fan (Hriatna Kailawn 1988 ) leh tun thleng pawha ka ngaihtuah ka ngaihtuah hian kohhran te ka han bih chiang deuhva, vanram kawngkhar hi hmun engemawzatah a awm a nih loh vek pawhin a rin erawh chu kan ring ni ngeiin ka hre ta.

Kawngkhar pakhatna: Vanram kawngkhar ka zu suangtuah dan pakhatah chuan a vengtu atan vantirhkoh phanchang deuh leh thianghlim zual bik deuh an ding ang a. Chung mite chuan Gabriela hovin Aizawl leh Tuirial inkar vela K.S. chi hrang hrang, piangthar hman lova boral ta te leh sim lova khawsate chu fet takin an lo en ang a, hremhmun lamah an tirliam zung zung mai dawn niin ka ring a. Chu kawngkharah chuan kawmkar thimthama lo uire ta mai te, lei lai tura vai lo chhuak, BRTF te, Pioneer te, (BRTF leh Pioneer hi thil hrang nge thil thuhmun, hnam hming nge hna hming tih thuah ka chiang vak lo) Midum te leh vai dawrkai laka sawn lo pai ta mai te, khiangbuk hnuaia lo inchiu ta mai leh hmun tawphnawk chi dang danga vantlang leh kohhran hmuha thilsual lo ti thinte chu khawngaihna hun a tawp tawh avangin hremhmun lam panin an tirliam zung zung dawn a ni. Chung zingah chuan zu rui nasa lutuk thin te, nghei hlei thei lova hmela lang chhuak hial khawpa zu in thinte an tel ang. Rukruk hmang, bazaar lun laia mi pheikhawk dawr atanga pheikhawk bun hnih khat ruk vanga mipui vantlangin kan bawr luih luih chite leh an sualzia tarlanna lehkhakhawng phek kan awrhtir hial thinte chu an sualna an sim lohva, an pianthar loh bawk chuan chu kawngkhara lo dingte chuan hremhmunah an tirliam zung zung ang a. Silai nena mi chak lo zawk vaubeh ching te, zan lama mi Ina lut ru a, an thil neih ruksak ching te, thiante hlawhlak ai lo lak khalh daih ching te pawh chuta tang chuan hremhmunah an vir liam chawn chawn ang. Sunday Sikul thlahthlam lutuk mi te, kohhran thiltihnaa lang ngai lo leh thawhlawm thawh tha lo ve hrim hrimte pawh piangthar ve tehmeuh mahse chu kawngkhara lo dingte chuan rum takin an melh ang a. An luhtir ve a nih pawhin an luhtir ve hram hram chauh ang.

Kawngkhar pakhatna hi chu kohhran mi nawlpui leh mi chhumchhia deuh luhna tur a ni a. A vengtute pawhin sual leh tha an thliar zung zung thei a, a fet pawh an fet a. He kawngkhar atanga hremhmun lam pan tur hi Mizo zingah chuan kan tam hle. He kawngkhar awm thu leh a vengdan kalhmang hi Missionary hmasate chuan min zirtir a. Kan awih thin a. Chuvangin miin Pathian thu a awih tawh chuan a ru thiang lova, dawt a sawi thiang lova, a uire thiang tawh hek lova, thilsual nia an hriat lakah an fihlim theihnan theihtawpin an bei a. Khang thil zawng zawng kha kawngkhar pakhatna thlir chunga kan tih a ni.

Kawngkhar pahnihna: He kawngkhar hi chu Biak In tha pui pui kan neih tak hnua Mizovin kan hriatchhuah thar niin ka hria a. An veng uluk vak lo ni ngei tur a ni, hetah hian Mizo tam ber chu kal kan inring. A vengtu atan vantirhkoh lam pawh hmang meuh lovin remchang tuemaw pawh chawp mai mai an hmang ang. He kawngkharah hi chuan sorkar hnathawk milianho leh ram hruaitute an han thleng chho ang a. Sumdawng hausa leh Contractor Missionary chawm lai nei deuhte an fuankhawm ang a. Mahni kohhran biak Ina tawngtai inkhawma tuktin kal, haw paha vantlang ram nekdan tur kawk kual dan dan theite pawh he kawngkhar vengtute chuan vanramah chuan an ‘admit ’ zel ang a. Kawngkhar pakhatna lama mi dawra pheikhawk bun khat rutu la sim lo an tirhbo lai khan he kawngkharah hi chuan sorkar bungrua Sofa Set, Almirah, Dawhkan, Camera, Video Player, TV, Radio, Folding, Chair, Bookcase, Carpet a man tlem ber pawh cheng sang chuang – mahni In lama hawn a, pek let leh tumna nei miah lote kha an luhtir zel thei ang a. Kawngkhar pakhatna lama zu zuar, vengmawng lama mahni intunnun nana lo thlawr ruk ching, lei lam kohhran leh tlawmngai pawlte’n an man fo thin kha vantirhkoh thianghlimte’n hremhmun lama hnawt liam ngei tura kan rin laiin kawngkhar pahnihnaah chuan zu zuar ni ve lo, duhsak taka thiante tana a sen chi theh chhuak thei, mahse chutia an duhsaka te hnen atanga a nuai bi te, a sing be te, a sang be te, cheque pawtthla tura vanneihna dawng thin te chu an lut thei maiin kan ring ni ngei tur a ni – thawhlawm an thawh tam tei si a. Mahni intunnun nana Kudam buhfai bang rek pawpa rutu chu kawngkhar pakhatna lama hnar tur niin kan ring a. Mahse LDC hlawh ang hlawh Storekeeper, duh huna Jeep lei thei, duh huna Video (Video han tih lemah hei mahni a chhuah chawp theih hi a ni deuh ber a, a Video lai taka hi ka zu hrefiah tehchiam lo) lei thei chauh pawh ni lova Generator thlenga lei thei chu kawngkhar pahnihna lamah luhtir theih kan beisei thu chu Nilai zan hun kan pek dan atangin a lang chiang khawp mai. Ram hruaitu, inthlan dawna thenrual tha sum puk khawma tlangau thei tawk tawk pawhin inthlan a zawh fel a, an lo tlin chuan an pawisa puk chu a let zate, a let sawmlite’n an rul a, chu mai ni lovin an chenna In leh an fate College kal lai hminga an In neihte chu Pathianin a rawn sakpui ta ni ngei tur a ni, a lo thang sang ta tual tual a. Hmuh theihin malsawmnain a vur a, chu chu kan lawmpui em avangin kohhranho pawhin remchang apiangah hun pek kan tum a; kan hriat phak loh atanga an In leh lo din chu ropui kan ti a, tawngtai inkhawm pawh nuam kan ti. Tawng thuchheloah an pitar awmpui a’n thih pawhin mihlim, thlarauva khatho pawh hetiang Inah hian an Hallelui rei peih deuh thin. Heng ram hruaitute hi kawngkhar pakhatna lamah chuan an kalin kan ring lo. Kawngkhar pahnihnaah chuan an lut thei ang tih kan rin ka ring a ni! Sorkar Officer thenkhat, Supplier leh Contractor hmaa pawisa laka meng hur hiam mahni kohhran lama Missionary chawm ta mauh te pawh hi kawngkhar pahnihnaah an luh a ngai bawkin a rinawm. Chutiang zelin Engineer, High School zirtirtuho nena hlawhpui inzat reng, mahse an nupuite erawh a petu leh a diltu ang hauhva inthlau si te pawh hi kawngkhar pakhatna lamah chuan lut ve dawn se an vengtuho kan tibuai lutukin a rinawm.

Thingtlang mi rethei chanvo sem tura kan dah thenkhat pawh hi pawisa nawi sem remchang lo, chawlhni thawhlawm atana naupangho han sem tur ang chi aia tam deuh hi an sem bang nge ni thenkhat Bible han kuah ve hi chuan vanram kawngkhar kik nan hman an tum lem lovin a hriat. He kawngkharah vek hian Kumpinu monu hmingthang leh hmeltha, a zunzama khawvel uaitir thei, kan Diana-i pek kha a luh ngawt loh chuan michhelo luhna lamah chuan a lut ve thei pek lovang. Mosolman kulmut, pasala neih a tum mek lai a ni a, a pasal tur kha Kristiana a inleh thawm reng ka lo hre ve pek lova, mahni sakhua khua vawn an tum pawh ka hre chuang bik si lova. Mahse mithianghlim bawlin kan bawl miau mai bawk si a; he kawngkhar pahnihna hi a lo awm loh vaih chuan ringtute hi kan che buai nuai ang le.

Vanram hi kawng tam tak atanga luh theih a nih chuan Muslim sakhua atang te, Buddhism atang te, Pawl lo pawl atang te pawhin a luh theih ang a. Thiltih hian awmzia a neih loh tak meuh chuan Rinna lam hi chak fua fua phawt mai sela, vawi hnih khat uire tih ang mai maiah chuan kan rinna a buai loh phawt chuan a pawi lovang.

Lei theih vanram: Mizoram fiamthu thiam hmingthang pakhat thi ta chuan a pianthar hmaa a fiamthuah chuan, “Thianpa a piangthar tha bawk a, kawng chanve chu min hruai thleng ang a, kawng chanve dang chu ka inenkawl thei ve mai ang chu ka ti,” a ti niawmin an sawi a. Pathianin mi felte tawngtaina a zahderzia ngaihtuahin a awmkhan ve viau mai. Mahse sum erawh chu Pathian hian a dah ropui tehchiam lo. Chutihlaiin Mizote zingah chuan vanram hi lei tur awm nawkin ka rin hriat a, ka hresual ngei ang tih ka beisei! Sorkar hnathawk thenkhat ka hriat te chu an pawisa lakluh theihna zawng zawng, an thenawm bang dan leka awmte nena han chhut pawha eiru tih hriat, mahse, Lalpa tana thahnem awm taka thawhlawm lama pawk, Kohhran pawhin a ngaihsan takte an ni a. Vanram an lei fuh leh fuh loh ka hre lo, mahse, kawng chanve thleng chu an inlei ngeiah ka ngai.

Heti taka vanram ka ngaihtuaha ka buai lai hian thenkhat chuan sum leh pai hi kan ngaihtuah a, kan buai em em bawk a!

( He thu hi Kalay University – Mizo Zirlaite Zawlkin Huiva Magazine 2002 atanga lak a ni. Editor of Zotui Thiang )

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E