MIZO MIZONA HUMHALH

TAWNGKAM

07/08/2010 18:32

- Lalrinawmi Ralte

Hnam, chhungkua leh mimal zia hriatna ber chu tawngkam hman danah hian a ni. Brig. Sapliana chuan "Tawng hian zeizia a keng” niin a ngai. Pu Sapchhunga chuan "Tawng hi mihring ngaihtuahna atanga lo kal a ni" tiin a ngai bawk a. Tawngkam hian a hmangtu mizia leh hawiher a ken tel tlat avangin tawngkam thain a sawitu a chawimawiin a tizahawm em em a, a lehlamah tawngkam tha lovin a timualpho thung a ni.

Upa Malsawma chuan hetiang hian a ngai bawk a, “Kan pipute hi tawngkamah an fimkhur hle a, tawngkama mi pawisawi an hlau hlein mi rilru tihnat pawh an hreh hle a. Chuvangin eng thil pawh sawi se a ruh lang rawtin an sawi ngai lo a, an pehhel fo thin. Thihna hial pawh hi a ngaithlatu tana ngaihthlak hrehawmin an sawi duh lo, a mawi zawnga sawi hram hram an tum thin.” Sawi tur ting chuan mi thenkhat an tawngkam leh rilru inmil lo chu an awm thei awm e.

Mizo Pipute hian tawngkam bungrua an ngah hlein a lang a, an sawi duh pakhat mah sawi theih loh an nei lo. Pu Lalthangfala Sailo chuan kan Mizo tawng hausakzia chu hetiangin a sawi a, "Kan Mizo tawng hi tawng tha deuh mai leh intodelh tak mai a ni a..." a ti a. A lehlamah Pu B. Lalchawivela thung chuan, "Mizo tawng hi hausa tak ni lem lo mah se, a hlut hluta hlu ve a ni" a lo ti ve bawk.

Kan pipute tawngkam fimkhurzia hriat theih dan tam tak kan nei a, entir nan: Tawngkam thain sial a man tih hi eng nge a awmzia? Eng vanga sial leh tawngkam khaikhin nge? Sial hian Mizo hnamah awmzia eng nge a neih?

Sial chu Mizote ran neih zinga hlu leh lian ber a ni a, khawtlang leh sakhaw nunah pawimawhna tam tak a nei. Sakhaw biak nan an hmang a, sial tel lovin Mizo sakhua a famkim lova, pawimawhna, ropuina leh zahawmna chi hrang hrang a keng tel bawk a ni.

Naupang a lo pianin chhungkua leh thenawm khawveng an kal khawm a, malsawm dan tur dik tak an hriat theih nan mi eng nge? tiin an zawt vat thin. Naute chu mipa a nih chuan "Pasal tha tur" tiin malsawmna an sawi nghal a. Nau piang chu minu a nih chuan "Sial man tur" tiin malsawmna bawkin an chham a. "Pasal tha tur" tih chuan huaisenna, ropuina a kawk ang a. He malsawmna hian khawtlang tan pawha chhenfakawm ni tura beiseina leh duhsakna a kengtel a, "Sial man tur" tih chuan malsawmna, hmel thatna leh duhsakna-te a kengtel bawk a ni.

1. Brig. Sapliana. April 28, 1994 Vanapa Hall
2. Pu Sapchhunga, May 6, 1994
3. Upa Malsawma, Kawnpui, 1991.
4. Pu Lalthangfala Sailo, Kum Za Lamtluang, Aizawl: Mizo Literary Centenary Celebration, 1994, p. 26.
5. Pu B. Lalchawivela, April 28, 1994, Vana Pa Hall

Minu a piang "Sial man tur" tih hi ngun lehzualin han thlir ila. Pawisa awm hma daih khan nula hmeltha tak pasal nei tur chu Siali, sial man tur an lo tih thin. Chu nula chu a hlu lutuk a, a hlutzia an sawi chhuak thiam tawk lova, an hriat thiam theihna ber chu ran zinga ropui ber sial hi a ni a. A aia ropui leh hlua tehkhin tur dang an hre lo a ni.

Kan pipute nunah khan a fing apiang an tawng fimkhur ni tur a ni. Chu chu tawngkam tha hian malsawmna a keng a, tawngkam tha lo hian anchhia a kenga an rin vang a ni. Chuvangin tawngkam hmanah an fimkhur em em a ni.

Tawngkam thain sial a man laia tawngkam tha loin a khawih pawi theih a awm leh a. Chu chu, Tawngkam tha loin sial ngal a deng tliak an lo ti bawk a. Chu chu tawngkam tha lo hian mi a titluin pawi a sawi nasa em em a ni. Upa C. Rokhuma chuan, "Mizote hian tawngkam chapo leh tawng duhdah kan ngai thei lo em em a, chuvangin kan thu sawiahte pawh hian a pehhel zawng deuhin, mi tana hriat nuam zawngin kan sawi thin" a ti. Hnam dangte pawh hi tawngkamah chuan an fimkhur ve hle mai. American mihang nu pakhat Rev. Dr. Katie G. Cannon pawhin tawngkam tha lo hlauhawmzia leh hman fimkhur a tul zia hetiang hian a sawi a, "Tawngkam hian mi thinlung a tina thei a, thihna hial a thlen thei" (language is hurting, and is death dealing) a ti a. Mizote zingah pawh tawngkam tha lo chu leichawina hial a tling a ni. Hetiang a nih avang hian tawngkam a that loh chuan thuphachawi ngei a ngai a ni.

Tawngkam thu sawi lai mek chuan ka han sawi duh chu hmeichhia tih tawngkam hi a ni. Hmeichhia tih tawngkam hi minu a piangte kohna atan hman a ni deuh mai a. Thenkhatin a mawi lo, a huatthlala an ti awm e. Thenkhatin a that lohna leh mawi lohna an ngaihtuah ngai kher awm lo ve. He tawngkam hi ngaihtuah ngun a ngai khawp mai. A koha te ni lo hian an helhkam nasa zawk ni pawhin a lang a. A tul lo thleng thlengin an lo inhnial buai thul. Hmeichhia aia minu hman rawttute pawh an awm a.

Hmeichhia kan tih chuan hrilhfiah chawp ngai a ni. Entirnan, mi hnenah, "I hmel a chhia" ti ta ila, "Ka hmel a chhe lo," tiin a tang a. Keiin "I hmelchhia ka tihna a ni lo" tia hrilhfiah a ngai a ni. Chutia hrilhfiah loh chuan inhriat thiam lohna a thlen thei a.

Kan tawngkam hman lar tak tak thenkhat atangin Mizo tawnga pa leh nu (gender term) kan thliar dan fel tak hi ni tina kan tawng hman thenkhat atangin han tarlang ila. Entir nan,

Ka nu/Ka pa
Monu/Mopa
nupui/pasal
Thiannu/thianpa
Fanu/fapa
unaunu/unaupa
tunu/tupa
vahnu/vahpa
Nuthlawi/Pathlawi
Nuhrawn/Pahrawn
Lawmnu/lawmpa

6. Upa C. Rokhuma, September 5, 1994.

Nu/pa

Mihringte ang bawkin a nu leh pa thliarna hi rante, thingte leh lui lam sa chenin kan hmang bawk a. Entir nan, Kelnu/kelpa, Thingnu/thingpa, chengkawlnu/chengkawlpa.

A chunga mite khi Mizo tawng hman dan tlangpui a nih si chuan hmeichhia chu zawhna lian tak a ni reng a. Hmeichhia hi tawng bul a ni kher awm lo ve. Siam chawp emaw, phuahchawp hman zui tak em ni ang tih pawh kan inzawh a ngai ang a. Rev. Dr. C.L. Rema chuan heti hian a sawi a, "Hmeichhia hi tawng bul a ni lo, a la upa vak lovang. Hmeichhia aia upa zawk chu minu tih te, thai/thainu leh chun/chunnu tih te hi an ni" tih hi a ngaih dan a ni.

Hmeichhia chu siamchawp nia a lan theih dan chu, entir nan, nula hi 'chhela, emaw nuhmei, hmeinu tiin kan ko ngai si lo va. Nu Chhingi chu 'hmeichhingi' emaw, Chhechingi tiin kan ko ngai si lo va. Chuvangin 'hmei emaw chhia' emaw hi chu kan tawngkam hian a mil thlawt lo a ni.

Hmeichhia tih tawngkam mihring a minu a piang tawh phawt sawi nana kan hmang hi chhut ngun a ngai hlein ka hria. Hmeichhia hian Mizo hnam dana mipaten a minute an en dan a tilang a. Hmeichhia chu thu mal pahnih a ni a, hmei leh chhia an ni. A ngial a ngana sawi chuan Hmei chu inneiha a nupui pakhatna luah zo lo, dinhmun hniam tak a ni. Chhia chuan a ki san leh hniamah awmzia a nei hrang a. A ki sanga sawi chhia chu a chhe lama adjective sawifiah nana hman a ni a, a awmzia chu 'chhia,' 'bawlhhlawh,' 'tangkai lo,' 'rawih tawh.' Entirnan, "pachhia." Chhia chu a ki hniama kan sawi chuan compound noun angin amahin awmzia a nei hran lo va, a kianga thu mal khan a hrilhfiah a ni, entir nan, 'puanchhia,' 'khawchhia.'

Dr. Lalrindiki Fanai chuan Mizo tawng kalhmang a sawinaah "Dan naranin, thumal pakhat awmze nei leh thu mal dang pakhat awmze nei tho an awm kawp hian thu mal thar "compound" a rawn inchher chhuak a, chu chuan ding (vei) lampanga thu mal, noun a nihna emaw, verb a nihna (grammatical category) emaw kha a rawn tawmpui mai thin a ni" a ti. Chutiangin Hmeichhia tih pawh chuan chhia chuan hmei a hrilhfiah a. Mi thenkhatin hmeichhia hi tawngkam mawi lo leh huatthlala a nih lohzia pawh an sawi thin. Mahse Mizo tawng kalhmangah thu mal pahnih hian awmze pakhat a nei thei fo. Entir nan, Dr. Lalrindiki Fanai chuan "Sebawng" kan tih chuan chu bawng chu sial thlah a nih a hrilhfiah. Chutiang bawkin kawlthei tihte pawh Kawl atanga thei kan neih niin a ngai.

Pu Sapchhunga chuan hmeichhia kan hman ve dan hi a hriat dan chuan, "Mizo hnam (chi) hrang hrang hian sawi dan an nei a, kan inhman pawlh a ni thei ang. Kan uar dawn apiangin tute tawng emaw kan hawh zel a. Hmeichhia tih pawh hi hnam dang tawng kan hawh a ni ang, a ti a ni.

7. Dr. Lalnunthangi Chhangte in a pa Dr. C.L. Rema a kawmna, May 30, 1993, USA.
8. Dr. Lalnunthangi Chhangte, Interview, May 30, 1993, USA.
9. Dr. Lalrindiki Fanai, Thu leh Hla, Bu 4-na, April 1994, p. 23.
10. Pu Sapchhunga, Interview, May 6, 1994.

Hmeichhia tih tawngkam bul hi hriat a har hle a, Mizo tawng kalhmang a ni chiah lo a. Upa Chalhnuna chuan "Hmeichhia tawngkam tobul bul ka hre lova, phuahchhawp a ni mai thei e" a ti.

Kum 1991 nipui chawlh khan Kawnpui khuaah nu kum 50 chuang thahten hmeichhia tawngkam an ngaih dan an sawiho nak nak a. Chung nute chuan hmeichhia an duh lova, thenkhat chuan tawngkam huatthlala a nih thu an sawi a. Pi Zabuangi chuan hmeichhia tobul chu a rin dan a sawi a, "Tupa zurui tawng tla hawlh kam chhuak a ni ang, a sawi lai chuan a nupui a vaw ngei ang" tih a ring a. Pi Kiamlovi pawhin "hmeichhia tih chu tangkam mawi leh ngaihawm chu a ni lo ngei mai" a lo ti ve a. Hmeichhia chu tupa zurui lungpuam nupui ngam lovin a thinurin a sawi chhuah, chu chu a hrefuh ten an hmanzui tak mai mai niin bul leh bal nei vak lovin an ring.

Chutiang hun lai chuan mipa thenkhat tan chuan hman pawh a chakawm viau thei e. An sawi tam tual tual a, an thin a rim tulh tulh a. Hmei a kara chhia nih lehnghal chu tuman an duh lo, a thinrim thlak teh e tihna an nei a. A chang leh thinrim karah an nui thul. An thinrimna chhan nia lang chu he tawngkam hian an khawtlang dinhmun leh chhungkaw dinhmun hril tlat a an hriat vang a ni. A tawpah phei chuan hetiang tawngkam tobul pawh nei hlei lo hi paih mai an rawt a.

Hmeichhia hi mihring a nu apiang tawh phawt han bel vek mai leh mihring a piang zatve ngawtte koh dan hi a dik ber lo reng a. Mizo hawihhawmna nen a inkalh ni pawhin a lang.

He tawngkam duhawm lo, huatthlala thei zawk hi mi thiam leh tawng lama fimkhur tak tak ho hian an ngaihsak tan mek a, mite rilru na chhan a va hun ta ve le! Mite rilru na chhan an tum vakin a lang lo. A sawichhuak duh chhun an awm pawhin a pawi hlei nem, a huatthlala lo tiin nam liam an tum a. Mi vei dan chhutpui lovin an mahni lam chauh an thlir a. Mahni tawn loh chu hriatthiampui hi a har reng a. Thenkhat lahin a lo a tullo thleng thlengin an lo inhnial thul.

Pi Zabuangi ngaih dan hi a dik hlein ka hria, hmeichhia hian tobul tehchiam nei lovin tu pa kamchhe tleuhna mai pawh a lo ni reng mai thei a. He tawngkam chher lai hi a ni thei ang e, pipute thurochhiah ang hrima kan vawn nun, hmeichhiate hmuhsitna hrang hrang kha, entir nan: "Hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo" tihte, "Hmeichhia leh pal chhia thlak theih," tihte hi.

Tawngkam hian ngaihtuahna, suangtuahna hriat phak leh hriat phak loh lamah a siam a ni. Mizote hian tawngkam dengkhawng tak an sawi ngai lova, a awmze dik tak kara pehhel hi an lo ching thin a. Khawk rawta tawng chu chapona a nih loh pawhin a ngaihawm lo. Chuvangin a pehhel deuh chu hawihhawm lamah a kal a ni.

Mizo tawng kal dan tluang pangngai atanga kan thlir chuan hmeichhia aia minu hman chu a awm hlein a lang. Mizote hian tawngkam bungrua an ngah hle a. A bikin a nu sawina tam tak a awm a. Nula sawina bikte chu: siali, ngote, la-i. Nu pasal nei tawh sawina chu thai, chun(nu) tihte, chutiang zelin.

11. Upa Chalhnuna, Mission Veng, 1992

Tawngkam thlak harsatna

Tawngkam thlak hi thil awl a ni lo. Chin than leh thanlenpui engtin nge kan thlak theih ang? Kan tithang lova, zei pawh a har ang. Pitar putarte, naupangten harsa an ti em em ang a. Mipaten min ko tha duh kher lo ang a, keini minu a te ngei pawh kan zei chuang lovang. Tawngkam thlak tulna hre lo leh ngaihtuah lem lo kan tam ang. Mahse tawngkam te chu sap ho leh hnam dangte pawh hian an chher thar zel a, keini pawhin a mawi leh pawi sawi lo tangkam chu kan chher thei alawm! Tawngkam mawi leh hawihhawm zawk chu hman hrehna tur awmin a lang lo. America ramah khuan tawngkam hi hnam inhnaichhiah nan leh awpbeh nana an lo hman thin avangin chung hnamte chu an thangharh tawh a, anmahni hmusit leh chawikang lo tawngkam chu an duh lo a. Entir nan, "Negro" tih hi mihangten anmahni inkohna a ni lo a, mingo hovin sala an hruai laia an mahni hmuhsitna tawngkam a ni. Chu chu an duh tawh lo. Tunah chuan "Black" tih emaw, "Afro-American" tih an duh a. Chu chu mipuiin an zah hle mai. Dan hial pawhin "Black" hman tur a ti a. Chuvangin America ramah chuan hre reng chunga mihang te chu "Negro" i tih chuan dan i bawhchhia a ni a, chu lovah i hriat tlem zia a lantir a. Mawl vang leh hriat tlem vang chhuanlam a nih chuan an ngaidam mah na.

Mizo tawngah pawh tawngkam khawk rawt rawt hman ai chuan khawk lutuk lo deuh hman chu a mawi thei e. Entir nan, Ek In tih ngawt ai chuan Inthiarna tihte hi hmang ila. Ka zung tih ngawt ai chuan ka inthiar ti ila. American ho chuan inthiarna in hi "rest rooms" an ti a. Chu chu chawlhna tihna a ni. Chawlhna, hahdamna a ni. Chutiangin mawi tak takin an sawi thin. Keini pawhin tan kan lak chuan kan tan tihtheih loh a awm lo vang. A aia harsa lehkha thlengin kan zir thiam thei a.

Chu baka harsatna tur chu kan mipate hi an luhlul lui tlat ang a, min ko duh miah lo ang tih chu a hlauhawm hle. Mahse inzir ngaisang an ni a, a hming neitute duhthusam chu engah nge an koh hreh bik ang tih hi ka beisei dan a ni.

Harsatna dang lian tak awm leh thei chu a minu te vek hian tul tihna chang kan hre lo mai thei a. Chuvangin inben harh a hun ta hle mai. Keimahni leh keimahni kan inlungrual loh chuan kan kal thui thei lovang le.

Bible-te, kohhran tawngkam chu hmeichhia tih a la nih avang hian harsatna chu kan tawng ngei ang. Kohhran hruaitu mipa an ni si a, Bible letlingtute pawh mipa an la ni tlat a. Chuvangin he harsatna hian engchen nge a luah dawn tih chu ngaihtuah tham tak a ni. Bible letlingtuten tawngkam siamthata hma lak an tum loh chuan hmasawn a har khawp ang. An tum erawh chuan Bible-a minu an hman phawt chuan a sawt ber bawk ang. Upa Lalkhawliana sawi dan takah, “Bible tawngkam tam tak kan thlak a, a pawimawb ber minute sawina thlak chu eng nge a harsatna tur le!” tiin a sawi ve bawk a.

Tawngkam thlakah hian Mizo tawng hmang atang chuan harsatna a awm lova. Mizo tawngah pronoun-ah harsatna kan nei lova. A harsatna zawk tur nia lang chu kan la tihthan lohna hi a ni ang.

12. Upa Lalkhawliana, Dawrpui Vengthar, March 3, 1997.

Mizo tawngah pawh engkim a inang vek lova. A kalhmang a inan lohna pawh tam tak a awm thei ang. Entir nan, pasal kan sawiin mipa kha sal kan tihna a ni lo. Chutiang bawkin nupui kan sawiin nupui kha pui tehchiamah kan ngai chuang hek lo.

Rawtna

Mizo tawnga nu leh pa thliarna fel tak kan neih avangin a neutral (a pa emaw a nu emaw ni chuang lo) theih loh. Chutiang a nih avangin hmei hi pasal pakhat nei, pasal inchhungah pawh dinhmun nei tan chuan hman a rem lo a ni. Hmei hmanna hmun tur chu a pasalin nupui pahnih pathum a neih a, a pakhatna luah zo lo a ni tur a ni. Chutiang mi chu Mizote zingah an vang hle. Hmei hi nausen a nu a piang leh naupang tawh phawt hnena hman hi a rem lo bawk ang. Nula pasal nei lo tan a hman a rem lo bawk a.

Chutiang bawkin chhia hi hmeltha leh tangkai, duhawm tak tan hman a rem lo a ni. Chhia kan hmanna chu hmelchhia, hman tlak lo, tawmkai lo a ni tur a ni. Mahsela, chhia leh tangkai lo chu keini sawi phak em ni le!

Chutiang bawkin hmeichhia tawngkam hi duh lohna lam aiin a aia awm leh mawi kan Mizo tawng kalphung danin a rem zawk awmin a lang a. Hmeichhia tih hi tawngkam mawi ber anih loh avangin a aia mawi zawk a awm tho avangin a mawi zawk hman chu thain a lang. Chu chu Minu hi a ni. Minu chuan tupawi mah a sawi lova, mipa tan pawh huatthlala hek lo. Chubakah minu chuan minute a chawimawi a, a hming ringawt pawh a mawiin a duhawm bawk si.

Hmeichhia tia inkoh hi Mizo minute tan chuan a thalo hrim hrimin a lang. A chhan chu hmeichhia tia kan inkoh hian, kan ka atanga kan lam chhuah rual rual hian chhia khan kan rilru a luah a. Chuvangin hmeichhia kan nih chhung chuan midangte kan hmu tha thei lova, keimahni ang bawka chhiaah kan ngai a. Chhia leh chhia chu kan inngaisang thei lovin kan insit bawk thin. Chu ngaihtuahna chuan hmasawna tur kawng tam tak min dal a. Chhia theuhva kan inhriat avang chuan kan inringzo lova, engkimah mipa bawk kan bel leh a. Chuvangin, kan hming hmeichhia hi duhloh nachang hria ila kan tan a tha ang a, minu a inkoh hi hma lam kan panna kawng pawimawh tak pakhat a ni ngei ang.

Tin, kan Mizo twngah hian nu leh pa sawina (Gender term) chiang taka kan hman hian awmzia a nei thui thei ber awm e. Chuvangin hmeichhia chu minu a kan thlak theih chuan a lawmawm hle ang. Tlai khat chu ka rilru in tuna kan thupui hi ka ngaihtuah vang vang a, heti hian kan chham chhuak ve ngawt a:

Minu ka ni. Ka nu leh pa fanu ka ni. Ka unaute unaunu ka ni. Ka thiante thiannu ka ni. Ka thenawmte thenawmnu ka ni bawk.

Hmeichhia chu a hming atang ringawt hian hniamna a kawk a. A hming hrim hrim hian a putu nihna a tihniam. Rev. Dr. Lal Hming Liani chuan heti hian a sawi chhuak a:

Hmeichhia ka ni lo. Hmeichhia tia koh pawh ka ngaisang hek lo (hmei nih a kara chhia nih lehnghal). Hmei ka ni lova, ka chhe bawk hek lo. Chuvangin hmeichhia ka ni lo, minu ka ni.

Rev. Rothangliani Chhangte, Mizo minu ordained hmasa ber pawhin hmeichhia tih tawngkam hi a ngaimawh hle a, "Mizo minute zalenna kawng hruaitu chu min kohna thlak a ni" a lo ti ve a.

Mizo minute dinhmun chawikang tur chuan tawngkam hi thlak hmasak a ngai a ni. A harsa viau mai thei e, mahse keini minu ho hian tan kan lak chuan mipa ho chuan min zah ve turah beisei ila. Keini a munute ngei hian tan lak a tulzia Vanlalhluni chuan heti hian a sawi chhuak leh a:

Keini a nu ho hian hetianga tawngkam mawi lo hi duh lo tlang thei ila. Miin min koh nan duh kan thlang thei tho ang hian kan duh dana min ko turin ngen ila. Chu chu kan hlawhtlinna tur a ni ang. Pi Vanlalnghaki chuan mahni hming dik hriat chian hi a ngai pawimawh em em a. Hetiangin a sawi a:

Minu leh hmeichhia hrehrang thei nih chu a danglam. Tun hma kha chuan a danglamna ka ngaihtuah ngai lova, nihna hriat loh chuan lungawi loh ngaihna pawh ka hre lova. Mahse kan hming chhiat avanga kan dinhmunte kan thlir letin hming hi a lo pawimawh em a ni tih ka hre chiang ta.

Pi Vanlalnghaki chuan hming diklo put a pawizia a sawi chhunzawm a, “Hming diklo hming lem hmeichhia pu in kan lo leng vu vu thin a, tunah chuan kan hming dik tak puin i leng tawh ang u,” tiin a ngaihtuah a ni.

Hmeichhia tia min kohte hi chu hming dik lo a inkohna ni a.

Ka fapa chu a hming dik loin kan ko a, chu chu a pu hlen der asin. A hming dik chu tuman an hre tawh hlei nem. Chutiang bawkin keini minu ho pawh hi kan hming diklo in min ko a, kan pu rei tawh em mai. Hawh u, kan hming dik tak minu hi i pu ve tawh ang u.

Tlangkawmna

Hmei tih tangkam duh loh nachang hriat hi minute tan chuan thanharhna leh hmasawnna a ni. Duh loh nachang hriat loh hi a hlauhawm a, duh loh nachang hriat lohna kha “ngaia

13. Rev. Dr. Lalhmingliani, August 28, 1992, USA. Rev. Dr. Lalhmingliani hi Mizo minu ordained pahnihna a ni. Tunah
14. Presbyterian Church of the USA-ah Pastor a ni mek.
15. Sister Vanlalhluni, September 15, 1992, Durtlang Hospital.
16. Pi Vanlalnghaki, Venghnuai, 1994.
17. Pi Vanlalnghaki, Venghnuai, Aizawl, 1994.
18. Ibid.

neih” leh “tura ngaihna” in min chiat tlat a. Min kohna hi thlak theihna pawh kan ngai lo va, a tulna leh a awmzia pawh kan chhut chiang lo a ni.

Min kohna hi mipa min pek emaw tia an phalna la hmasa tura kan inngaih lehzual ngat phei chuan kan rilru thlenga kan hniamzia a lantir a. Mizo minute hmasawna kailawn chu hmeichhia duh loh a, minua inkoh a ni. Minu tangkam duhna thinlung chuan dinhmun tharah min hlang a. Ka hming duh loh nachang kan hriat chuan kan hnam, sakhaw dan leh chhungkuaa kan hniamna pawh kan ngaihtuah chhuak ang a, a siamtha turin tan lak nachang kan hre thei ang.

Minu a koh duhna thinlung lo piang chhuak hi Mizo minute tan chuan harhna, thatna, hmasawnna leh malsawmna a ni. A hun lai tak hian i bawhzui ang u. Tun atang chuan hmeichhia ni tawh lovin minu i ni tawh zawk ang u.

MINU HLA

Phuahtu: Liandala, 1946

1. An chawi sual e pi pu lung mawlin,
Sakhming dik lovin khua rel a leng;
Hring nun chhawng hlei sangsarih chhung'n
Dawn thui zel teh, a riang lua em e
Khua rei eng chen leng leh tak ang maw? (x2)

2. A tu anka kher nge lo ni le?
Hmei a kara "chhia" tih leh zel chu,
A ngaih luat thinlai nuarin nge ni
A tiduhdah hmusit diriam zawk
A bulah hrui ang chhui har tawh si. (x2)

3. Zawt vel ila vanhnuai leng zawng te
Zo lungmawl iang awm ve tak ang maw?
Enchimloh chun leh bung dawntuaii,
Mi U nun mawi zaleng tleitirte
"Hmei" "Chhia" tih vek zawng a na lua e. (x2)

4. Zai ang zap a chun thinlai riangin,
A hmachhuan hraichaw nun thar lengte
Parmawi hlana sakhming chhia chhilh nan,
Turnipui leh chhawrthla chhuah chhung hian
Cheng ve tawh ang hmiang a sakhming tha. (x2)

5. Sakming tha kan chawi a rem lawm ni?
Zai tuah thiam lengrual lo tho ve se;
Sathang mah sanu sapa awmin
Mi-ah minu mipa hming awm lo
Dawnkim thinlai a tina leh thin. (x2)

6. Serkhua khamin awmzai rel ang hmiang
Nun thar leng leh za tam val rualten;
Hual rawh se chu leh chen sakhming riang,
A hming dik chu khua tuah sa "MINU"
Tial tin thaikawiah chuang kim rawh se. (x2)

7. Chindwin raltiang zo lura lengte
Kan hnampui chambang Lusite chuan,
'Mepa' 'Mesi' an tih chu keinin
'Mipa' 'Hmeichhia' tiin kan lam ta
A bulah thu i chhui tan leh ang.* (x2)

* Chang sarihna hi chu kum 1963? vela a phuah belh a nih thu Pu Liandala fanu Pi Liandingi chuan a sawi a. A phuahbelh nachhan pawh kan Mizo tawng kal hmang a zir chiang tulh tulh a, hmeichhia hman hi a dik lohzia a hrechiang telh telh a, chuvanga phuahbelh a ni awm e.

Thulakna: mizobook.com

Comments

No comments found.

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E