MIZO MIZONA HUMHALH

MIZO HNAM A BORAL LOH NAN INSUIHKHAWM A TUL

02/09/2010 05:47

- John Zosiama

Kan Zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e,
    Hal lo ten lungruala dar ang kan lenna‚
” tiin Pu Rokunga chuan Mizoram zimte, ram chhengchhe tak mai, India ram hmun kil khawr ber leh mi hriat pawh hlawh zen zen ngai lo; mahse a chhunga chengte hlim em em leh lungrual taka an khawsak thin danzia leh an nunin sappui nun a ngaih bik thin lohzia hla-in a lo chawi tawh a. Amaherawhchu Zoram dung leh vang, chhak leh thlang han thlir vel hian kan ram duhawm tak leh kan neih chhun liau liau, tu dang ngai lova siktui thiang kan dawtna ram hi‚“hri hlauhawm tak mai “chi leh chi inthliarna in min tuam vel a ni. He hri hlauhawm tak hi kan thawi dam thuai loh chuan Mizo hnam hi thihna khuarkhurum-ah min la hnuk lut thuai ang.  India ram mai ni lo khawvel huapa kan hnam hmasawnna tur bul pui pakhat chu Mizo fate insuihkhawm leh lungrual taka hnam khat anga kan khawsak leh than len hi a ni.

    Mizote hi lehkha thiam, ziak leh chhiar thiam lamah phei chuan India ram pumah pahnihna niin kan inti changkang a, kan hawi her pawh a sang; mahni tawkah kan chapo-in kan induh ve larh a, kan chheh vela hnam dang hote hi kan hmusit ve hle thin. Nimahsela, keimahni chu eng ual kan ni bik lo, kan khau par thawven satliah ve mai a ni. Khawvel chu sawi loh India ramah pawh hian sulhnu sawi tur kan nei tlem hle a, India ram nitin chanchinbu-ah te phei chuan kan chanchin sawi tur hi a awm lo a ni ber mai. Chumai bakah, Mizoram awmna pawh hre lo; a hming han sawi a, an vawi khat hriatna ni awm taka hawi  ho mai tawn tur tam tak an awm nawk zel bawk. Hei hian national level-ah sulhnu kan neih lohzia leh nghawng kan la neih tlemzia a ti lang chiang hle a ni. India ram mihring maktaduai sangkhat chuang zingah nuai riat tha lam kan tling ve awrh chauh a; chumi awmzia chu India ram mi za zelah pakhat pawh kan la tling zo lova, 0.09% ang chauh kan  ni tihna a nih chu. India sorkar rorelna sang ber Parliament (Lok Sabha) member 543 awm theihna-ah a hming maiin pakhat kan nei ve thei chang chang a, kan thu leh hla hian national mainstream a la pawlh dal pha lo hle a ni.

    Hetiang taka hnam tenau leh tlemte ni si hi chi leh chi hmanga inthendarh kan la tum hi chu a pawi takzet a, thil kan ngaihtuah thui tawk lo niin a lang. Kan hnam hi nakin zela ding khawchhuak tur leh hmasawn tur chuan hlawm lian taka kan intel khawm a, Identity pakhat neia kan awm a ngai a. Chutilochu kan thu leh hla hian Central lam hotute beng a khawn pha dawn lova, national level-ah pawh aw kan nei chau tial tial ang. Pu L.Keivom sawi fo thin  angin Identity  pakhat leh tawng thuhmun kan hman tlan theuh theih Mizo hnahthlak hnam hrang hrangten kan neih a kan pawm tlan hi kan hnam dinchhuahna tur a ni.Helam hawi zawnga tan kan lak loh chuan chi leh chi inkarah inhuatna a so sang zel anga tawng khat hmanga kan inbiak theih loh chinah phei chuan keimahni leh keimahni indo-in kan la inchhu mit phiar ang tihte hi thil hlauhawm tak a ni.

    Tuna a lan dan chuan Zoram kil tin atangin Mizo hnam atanga inlak hran tuma beiin mi tam takin kua an hreuh a, kan ram hruaitu (Politician) thenkhatten mahni hmasial takin vote zawn nan an hmang bawk. An pum puarna tur leh an lal thuthleng sawh nghahna tur a nih phawt chuan Mizo hnam chu boral vek mahse pawi an ti miah lo. Thenkhatin Politician-te khabe liam an chang ran a, an chaw thleng a ruah dawn loh phawt chuan dawt hmanga mi fuih pawrh leh inhuatna thinlung mi rilru-a tuh an hnial miah lo bawk. Hetiang anga Mizo fa hnam hrang hrangte Rotekawla se pa an sawi ang maia mahni hmasial taka tlat hran kan tum theuh chuan boralna kurung-ah kan la tla hlum phiar ang! Chi leh chi inhuatna a chhuah tawh chuan a thawi dam leh mai mai theih tawh ngai loh. Keini Zorama chengte phei hi chu unau chhul khat chhuak vek, kan chhuahna bul leh bal thuhmun vek a ni leh nghal a, in la hrang tur chuang kan awm lo. Daduhi pawn hla hmangin .Chhinlung chhuak Zofa hnahthlak zaleng te, Zai khatah siktui ang luang zawk ang u tiin thinlung leh tih tak zetin chhinlung chhuak chhung khat vek kan nihzia a rawn tlangau pui kha. Heng Mizo hnam hla duhawm tak te hi sa liam mai mai lovin kan thinlungah thu tam tak rawn sawiin min suihkhawm thei zawk sela a va han duhawm dawn em! Kan zavai hian Mizo vek kan ni a, Zo bik chuang kan awm lo. Kan chenna hmunte a hran avangin ze hrang leh tawng (dialect) hrang kan hmang a ni mai a, Mizo tawng lah a tam zawkin kan thiam vek leh nghal. Chuvangin kan chheh vel state dangte leh India ram pum boruak thlir vel hian insuihkhawm hi kan hnam dinchhuahna tur kawng pawimawh ber pakhat a ni.

    Mizo hnahthlak hnam hrang hrangte insuihkhawmna lam kawng zawh tur hian kan tlawmngai pawl hrang hrangte leh ram hruaitute hian tan an lak a ngai a, mite thinlung hneh turin leh hnam dinchhuah nana a tulzia miten an hriat theih nan an tlangau pui a hun takzet a ni. Kan tlawmngai pawlte pawh hian ram leh hnam humhalh kumah puang puang dum dum thin mah se Mizo fate insuihkhawmna leh lungrualna lam an ngaihthah si chuan ram leh hnam an humhalh thelh duai dawn tlat. Hei hi tharum nena nek chi a ni lova, sa hawk thila va pawng paw nawr beh mai chi lah a ni lo; hnam tenau zawkte harsatna hriat thiam pui takin an hnam zia rang leh tawng (dialect) an la vawn that te hi kan zah thiam tur a ni. A khan chang zawkten nau zawkte phurrit an chhawk zangkhai angin nekchep an nihna leh an chanvo hlih sak an nihna-ah te u zawk chan changin kan tanpui zawk tur a ni.

He insuihkhawmna hian hnam tenau zawkte  chimralna leh an zia rang (culture) tihboral sakna lam a kawk lova, chhinlung chhuak Mizo family-a inchhunkhawm a, hnam lian leh zahawm national level-ah pawh zahpui awm lo leh sulhnu nei thama a lo din chhuah theihna tur hi kan vei zawk a chu a ni. Pu B.Lalthangliana sawi angin chhinlung chhuak hnam hrang hrangte hi Mizo family-a kan inchhunkhawm hi a fin thlak  awm ber a, mahni-a dinchhuahna tham engmah nei si lova tahngai lungpui sa vawn reng ringawt chu thil atthlak tak a ni. Hnam te nau zawkten an tawng an hmang a nih pawn hmusit mai lovin Mizo tawng chi hrang hrang (dailect ) an hre tam bik a nih hi tih rilru kan put a tul. Tin, hnam te nau zawkte pawh hian Mizo tawng an hmang hreh tur a ni lova, kan inbiak pawh theihna ber kawng awm chhun leh hnam rohlu a ni tih hriain an zir zawk tur a ni. Chuti lova mahni hnam tawng bik hman phet tum leh a bo tawh hnu pawh lak kir tuma beih chiama mahnia identity hranpa siam tlat tum chu Mizo hnam sut darh tumna a ni a, kan chhiat tlanna zawk tur a ni.

    Insuihkhawm a tulzia hi Zoram chhunga cheng tam zawk te hi chuan an vei pha lo a ni mai thei; mahse hnam dang zinga khawsa thang leh ram hmu zau apiang hian a pawimawhzia an hre chiang, an mit ngeia hnam dang tam tak nekchep an nih dan leh an ral dan an hmuh avangin. He khawvel, a ruh no no chhuakah ti-a hnam hrang hrang leh ram hrang hrangte innkna-ah hian mahni hnam inhlawm nghet thiam leh thenawmte nena tang ho thiam apiang an ding chhuak thin. India ram politics-ah pawh mahni party-a sorkarna siam a harsa em em tawh a, political party hrang hrangte hui khawma thawhpui thiam leh tang ho thiam hi rorelna chelhtu an ni ta mai thin a nih hi. Hetianga lungrualna leh thawhhona lam hawia khawvel a her mup mup laia keini ram zim te ar hmai pawh tiat lo sut darh tum leh inthendarh kan tum hi chu  kan so a ni ringawt. Chuvangin mimal tinten kan ngaihtuah chiana kan thinlungah Mizo vek kan ni tih rilru pu-a kan khawsak ho hi thil pawimawh tak a ni ta.

    Mizote hi kan thil hmuh a tawi fo,zanriah daih fairel  a khah chuan kan khau phar thawven mai thin; nakin zela kan khawsak dan tur leh kan tu leh fate eng angin nge an lo din chhuah ve dawn tih te hi lehkha thiam kan intih si chuan kan dawn pha tur a ni. Chumi atana thil tul tak pakhat awm leh chu mihring tam tawk nih hi a ni. Mizoramah hian in tei  tham mihring kan awm lo, second reilote-a chhut mang vek mai theih kan ni. Kan ram a la awl duai a, mihring chenna tur tam tak a la awm. Heng hmun awl luah khat tur hian mihring kan pung nep hle leh nghal. Kum 1981 atanga 1991 chhung khan 33% in kan pung a, tun chhiarpui hnuhnung ber khan, kum sawm chhung 1991 atanga 2001 thleng, 23% lekin kan pung ta thung a ni. Chhungkaw changkanna kan ti a, retheih kan hlauh luat lutuk avang leh kan that chhiat avangin fa neih tlem kan intih hmuh ve khang lang bawk. A chawm thei tur awm deuh leh hausa zawk te hlei hlei hian neih tlem an intih hmuh a, hei hi a Pathian thu loh bakah kan hnam boralna kawng pakhat a ni. Pu P.C. Biaksiama pawn “Birth Control chi mangna ti-a a rawn tlangau tawh kha. Changkan kan tumna lutukah hian chim boral kan ni zawk ang tih hlauhawm tak a ni. Chuvangin Zoram hmun la awl duai mai hi luah khat turin tan la zawk ila a fin thlak hle zawk ang.

    A tawp ber atan chuan Mizo hnam a lo dinchhuaha hma a sawn zel theih nan Mizo hnahthlak hnam hrang hrangten mahni hnam bika inlak hran tum lovin insuihkhawm zai rel ila. Hnam khat hlawm lian taka inhlawm khawmin Identity leh tawng thuhmun hmang tlang za dial dial  turin tan i la thar ang u. Chhinlung chhuak unau pian pui inhaw tur tumah kan awm lova, in tanpui tawn zawk tur kan nihzia hi kan thinlungah tuhin awm se la chi inthliarna hi a so san tak tak hmain i do ngam ang u.Chutichuan kan hnam hi hnam zahawm India ram mai ni lo khawvel hriatah a lo par chhuak anga, hnam awhawm-ah siamin kan zavai hian lungrualna hruihrual vuanin “Mizo kan ni kan lawm  tih hla sa-in sir kan sawn ho tawh ang.

Thulakna: zawlbuk.net

Comments

No comments found.

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E