Thomas Edison-a thil han hriat theih lohzia chu a bikin a naupan lai phei chuan!! Sikul a han kal ve a, a thiam rualin a theihnghilhzui nghal a, a lehkha zirpuite zinga thiam thei lo ber a ni deuh reng bwak. A thiam thei lo lutuk chu a tawpah phei chuan an zirtirtute an beidawng hial a. “Edison-a hian a lu chiah a ti lian a, a thluak a thawl a ni,” an ti thlawt mai a. Doctor-te pawh an mangang hle a ni ang, “Edison-a thluak hi mi pangngaite thluak nen a inang lo tlat, thluak lam nena inkungkaih harsatna thil pakhat khat chu a la tawk ngei dawn,” an ti hial a ni.
A ni khawp mai. Sikul a kai puitling thei ta lo reng a ni. Edison-a kha a sikul kal hun chhung zawng zawng chu thla thum 3 emaw vel chauh a ni reng asin. A nuin in lamah a zirtir ta ngat ngat a, Edison-a thil siam chhuah ropuizia leh khawvelin a tangkaipui thu ai mah hian chutiang siam chhuak thei tura chherchhuaktu a nu zawk hi Edison-a hming an lam apiang sawi tel ve ngai lo thei lo chu a ni.
Ni khat chu scientific lama a thil hriat chian lohte ngaihtuah chungin chhiahchawina court-hourse-ah an kal a, a hun a lo tleng a, a hming a theihnghilh ta tlat mai a, vanneiha siamin a thenawm khawvenga nu pakhat chuan Thomas Edison-a a nih thu a han hrilh hre zauhva a inhrechhuak leh ta chauh a ni! Zan tlaivara Laboratory a beihna pindan a inkhung beh tumah pawh a tuk khua a lo vara zing tamhnem a ngah pahin a lo muhil sak a, a puibawmtu chuan vawksa er-fu leh artui kante chu a ei zawhsak ta vek a, a puibawmtu hi fiamthu duh tak mai a ni a, ani chuan a pu chu fiam tum hrim hrima ei zawhsak a ni. Edisona a han thangharh chuan a chaw ei zawh tawhna thleng ruak a han hmuh chuan, “Kei hi ka mutthluk hma khan ka lo ei hman a ni ang,” tiin a inngaihtuah a. A hna bung tan leh turin a mei zuk a han tan leh dawn chiah chu a puibawmtupa chu a nui ta khiah khiah mai a, Edisona chuan chaw a la ei lo tih a inhrechhuak leh a ta a ni.
Asa Gray-a kha American Botanist hming thang a ni a, thing chi 2500 chuang a sawi thei a. Julius Caesar-a pawh khan a sipai sang rualte chu an hming a hre vek bawk. Charlie Chaplin-a chu a private secretary leh a press agent ni bawk. Carlyle Robinson-a nen hian kum 7 chhung hna a thawk tlangin khualte an zin thin a. “Charlie Chaplin-a hian a hming tawpna hi a theihnghilh fo mai a ni,” a ti bawk.
Khawvel university lian ber dawttu Mohammedan College hi Egypt ram Cairo khawpuia awm a ni a. He college-a kal tur hian Koran(Islam sakhua Baibul ) chu thu mal khat pawh hmiah lova chhinchhiat a tul a, Thuthlung Thar bu tiat vela chhah chu ni thum chhungin en lova sawi theih vek chu n phut thin a ni. Zirlait mi sanghnih chuang chu kum tin an lut thei ziah tho a ni.
Lord Byron-a khan a hla-thu chham siam tawh phawt chu en lovin a sawi nawn leh thei vek thin a. Sir Walter Scott-a ve thung chu a chhinchhiah theihna a tlem hle thung a, vawi khat chu ama ziah hla-thu chham chu Byron-a ziah emaw tiin a fak chiam ringawt mai an tia lawm!! Sir Francis Bacon-a khan a lehkhabu ziah hmingthang tak tak zinga bu khat chu en lovin a sawi chhuak vek thei an ti. Chutih karh chuan Joseph Jefferson-a vet hung chu “Rip Van Winkle ” an tih drama kum 12 chhung zan tin deuh thaw an channaah pawh a lam hun tur chu a la theihnghilh fo a ni an ti bawk.
Abraham Lincoln-an a thil hriatchian duh chu ring faranin a chhiar thin a, chutia a chhiar ngat chuan a thil hriat tawh chu a theihnghilh leh tawh ngai lo an ti bawk. Macualay chu historian ropui tak a ni a, lehkha phek (hmai ) khat a chhiar tawh chuan camera- thla lak ang main a thuakah nemkaiin a awm hmiah zel a, lehkhabua chapter khat a chhiar zawh hian en loivn a sawi nawn leh thei vek bawk. History a ziah hian a lehkhabu rawnte chu a indawtin a ziak chhuak zel mai a ni. Khawvela lehkhabu chhiar ninawm berte zinga an sawi, “Paradise Lost ” chu zan khatah a chhiar chhuak vek e, an ti a, hei hi “A chhiar thei, thei lo ang,” tia an inthapna avangin theihtawp a chhuah ve a ni mai thei.
Calvin Coolidge-a’n, he Paradise Lost-a a bu phek thenkhat hi han chhiar ila mut a rawn chhuak nghal a, mut tuina lehkhabu a tihsak hial a ni awm e. Ani pawh hian mut dawn apiangin a chhhiar thin a ni awm e. Kan tuizawngah chuan mi tinte hi kan rilru a chak vek a, chung zingah chuan Theodore Roosevelte-a pawh tel ve a, a rawn kawmtute hi rilru zawng zawngin a lo kawm a, a kawmtute chanchin chu engmah a zawt ngai lo an ti. Mahse, an thusawi te, an mitmengte leh an cheziate chu a mitthlaah a chamtir thi a, chu chuan a politics khelhnaah na sat akin a tanpui a ni, an ti.
America ram, Michigan-a Coldwater-ah Railroad Jack an tih hi a awm a, he pa zet hi chu mi maksak tak zawng a tling a ni. A thil chhinchhiah theihzia chu a turu taip tiap hle. Kum 20 chhung khawpui hrang hrangah kal kualin college naupangte mak thih khawpin a che ta thin a. Sikul naupangte chaw eina hmunah a va kala, “Kei hi Railroad Jack-a ka nia, history-a in mi zawh duh apiang min zawt rawh u, ka chhang zel ang che u,” a han ti a, a chhan theiha a rin loh, jthu kirhkhan tk tak an zawt ta a. Entirnan, “Socrate-a nupui kha a inneihin kum engzat mi nge a nih?” an han ti a, ngaihtuah lawk maih loivn, “Pu Socrate-a kha kum 40 a nih thleng khan nupui a nei lo va, amah aia a let deuh thawa naupang kum 19 mi a nei a ni,” a ti. A nih leh, “Fei bawm ni engtik atang khan nge an lo hman? ” an han ti leh a, a ni chuan, “1689 July 27-a Scotland ram Killiecrankie indonnah khan an lo hmang tan a ni,” a ti nghal zaih.
Henry Ford-a khan a lawm lutuk a, a kal vel nan tiin motor a pe a. Mahse, a duh ta hauh lo mai. Engvang nge, sakawr tawlailir hmanga khualzin chu a thlang zawk tlat a? Ani a tawlailir bangah chuan, “Relrawt Zeta Histori chanchin hre theia,” (Railroad Jack Historical Genius ) tih a intar vang a ni ang an ti hial a ni.
A ni, mi rilru kal khatte hi an thil tih naah an rilru zawng zawng an hmang a., thil dang an hre chang tawh thin lo. Chutiang mite chu an tihna lamah chuan an hlawhtling nge nge thin a ni. Mizote zingah pawh hian kan pi kan pute hunah khan mi danglam bik an lo piang tawh thin a. Kan nu- kan pate hunah pawh chuti tho. Keini thangah pawh hian nakin huna an rawn la sawi laih laih tur mi bik, mi hratkhawkheng an piang mek a. Ram leh hnam, kohhran leh khawtlang tana mi chawrnaawm tak an lo chhuah hun tur chu dingdihlipin kan thlir mek a ni. Kan mite zingah mi mak sa rang, zan thim kara arsi an lo pe-tuar ang hi lo chhuak mawlh rawh se.
Thu rinchhan:
-Mg. Thein Lwin, Little-known facts about well-know people Dale Carnegie-a ziak lehlin.