MIZO MIZONA HUMHALH

LUSHAI BRIGADE

11/04/2010 21:22

Japanin Burma ram an lak hnu khan an nawr zui zel dawna a lan avangin British sipai lam hotute chuan India leh Burma ramri, tlangram chinah dan theih an beisei a.Japanho chuan Imphal lam rawn beih an tum bera a lan avangin British chuan a sipai rual chu Imphal phaiah a chhek tlut tlut a.Amaherawhchu Chin ram atanga Lunglei , Aizawl kal tlanga Chittagong leh Silchar lam kal an tum tak hlauhva lo dan nan leh Mizoramah sipai chhek tam ngai loa thla ruk vel tal lo dang thei tura Lushai Brigade hi din a ni.

Lushai Brigade hi mahni intodelh Brigade a ni a.A din tirh chuan sipai chi hrang hrang heng hmang hian din a ni.
- 1 Royan Jats (Battalion khat)
- 7/14 Punjab Regiment (Battalion khat)
- 1 Bihar Rifles (Battalion khat)
- 1 Assam Rifles (Battalion khat , Police atanga sipaia leh chawp)
- 8 Frontier Force Rifles (Battalion khat , Police atanga sipaia leh chawp)
- Lushai Scouts (Company 2)
- Chin Levies (Halkha Levies leh Falam Levies inkawp an ni a, indo reh hnuah 1st Chin Rifles hi heng mite hmanga din a ni)
- Shaw Levies (Halkha hnam)
- Chin Hills Battalion , The Burma Frontier Force (16 December 1944-ah Gangaw atangin an tel ve a,tuna 3rd Chin Rifles hi an ni)

Lushai Brigade chu March 1944 khan Aizawlah din a ni a.Brig.P.C.Marindin , D.S.O.,M.C.-in a awp a.Amah hi Burma atanga lo tlan zinga Battalion Commanding pakhat a ni. 1 Royal Jats, 7/14 Punjab Regiment leh 1 Bihar hi a tir atanga sipai pangngai an ni a.Lushai Scouts leh Levies-ho erawh hi chu sipai hlui leh civil inpawlha din thar an ni.Ralthuam leh hmanraw lamah an chhuanawm loh hle a.Sipai thlir dana sawi chuan, "Mahniin an insiam chawp a,hmanraw puitling pakhat mah annei lo,"tih tur a ni.Chin Levies hi a zat chiah hriat a ni lo.Halkha Levies leh Falam Levies tiin an inthen hrang a.British Officers pahnihin an awp ve ve a.An za chuan Lt. Col. Oates-an a awp.

Japanin Imphal lak an tum a,an hlawhchham hnu khan, an chauh lai taka nawr zui vat an tum tak avangin 5 August 1944 chhun dar sawmpahnih atangin Lushai Brigade chu 5th Indian Division hnuaiah dah a ni.5th Indian Division hi Tiddim lam atanga rawn nawr phei a,Kalaymyo latute an ni a.An hmasawn ang zelin Lushai Brigade pawh Mizo ram ata Chin ram an lut chho ve a.Run lui kuamah Japan tam tak an that a.Thawnhnaw thahnem fe an man bakah motor 100 lai tichhiaa sawi a ni.September 1944-a Run lui kanin Lushai Brigade chu 5th Indian Division nen an inkawp ta a.Chuta tang chuan heng hnate hi an thawk zui zel a.

- 5th Indian Division-in Kalaymyo an nawr laiin an ding lam sir vengtu atan
- Kalaymyo chhim, Chindwin lui thlang lam Myittha lui ruama Japanho chet dan enthla turin
- Halkha leh Falam la turin September 1944-ah hetiang hian an insem darh leh a:
- Heilei khuaah Tactical Hqrs. leh 1 Rayal Jats (Coy. 2 tel lovin)
- Kiau khuah 1 royal Jats zingah Coy. 2
-Champhaiah 7/14 Punjab Rifles (Coy. khat tel lovin)
-Ramthlau khuaah 7/14 Punjab Rifles-ah Coy khat (1 Bihar awpin)
-Vangteh leh Mualbem khuaah Lushai Scouts
-Chawngthu , Kuhchah leh Zokhuaah Halkha Levies
-Falam leh Halkha la turin 1 Bihar an insingsa a.

Tiddim atanga chhim lam kawng chu October 1944 chhungin an dangchat vek a.Japan tanhmun an enthla a, a remchan dan angin an bei zel a.Falam chu 17 October 1944-ah an la a.Halkha 19 October 1944-ah an la bawk a.Japan ho chuan lo kap lovin an chhuahsan vek a.

Kawng an dan chah vek avang leh a ruk a rala an beih thin avangin 5th Indian Division chu Japanho chuan tan khawhin an bei ngam loh phah a,hma an sawn chak phah hle.Japanho chuan dan beh an hlau ta hial a.Tin, Lushai Brigade lam an bei ngam bawk lo a, an inzangkhai tawn viau.

Falam leh Halkha atang chuan 3 November 1944-ah an chhuak a,Myittha lui ruam an pan a,Yeshin-ah Brigade Hqurs. hawngin 1 Assam rifles Lushai Scouts, 1/9 Jats leh 7/14 Punjab-in an thut a.Falam Levies chu Natchaung leh Sihaung hmar lama Japan nawr kiana Chindwin lui pan chho turin an chhuak a.1 Bihar leh 8 V Operations chuan Kan Village kiangah hmun an khuar a.Halkha Levies chu Gangaw leh Thilin inkar ruama Japanho chhaih buai turin an chhuak a.Tichuan  chanvo theuh an zawh hnuah Gangaw bei tura intawhkhawm leh tur a ni. 7/14 Punjab erawh chu November 1944 atangin 5th Indian Division-ah a pakai a.

Myittha lui ruam chu 15 November 1944-ah 1 Royan Jats chuan an thleng a.Japanho an lo awm tawh lo va.Yeshin leh Myittha inkarah Japan an awm lo tih hriat a nih hnu chuan Lushai Scouts, 5 V Operations leh 1 Assam Rifles chu chhak lam hawia Chindwin pana kal Japanho bawhzui tura thupe an ni leh a.An inkap hlek a,November thla tawpah an hna an zo ta a.

Falam Levies chuan Natchuang vela Japan an then fai hnuin 17 November 1944-ah Chindwin an thleng a.1 Bihar chuan Japan enthlithlai zeta lui kan an tum a.Vaukam chhak lam atangin lui mawng lam zuiin an tawlh a.Japan nen nilenga an inkah hnuin lui kai thlang lamah chuan an kai ta a ni.Lui kai veng turin Company khat an tir leh a.Japan an lo awm tawh lo va.Anniho chuan an thawmhnaw ken theih loh pawh an lo halral vek a.

Halkha Levies chuan November thla tawpah Gangaw-Thilin an thleng a.Japan nen an inkawp zing hle a,hliam leh thi an tam viau.Mahse Japan lam hliam leh thi tam zawk hlea hriat a ni.December 1944-ah Gangaw ber tura ruahman a ni a.Chutih lai chuan Japan chu Gangaw-ah 400 vel,Thilin-ah 500 vel leh Kyin-ah 200 vel awma rin a ni.

Lushai Brigade chuan laipui lian chi pakhat mah an nei lova.Tun hma lama Japan an lo beih venaah reng reng rawlrala bei an nih avangin laipui lian hmang meuhin an la che ve hek lo.Gangaw beih nan laipui lian hman a tul dawn avangin IV Corps chuan 347th Field Battery, R>A> (25 pdr 24) a pe a.An kalkawng lai turin 7th Indian Division-a mi 62nd Indian Field Company, Indian Engineers chu a tir bawk a.Tamu atangin kawng an siam tan a.24 December 1944 niah laipui chuan Lushai Brigade Hqrs. a thleng a.Kawng siamnaah chuan Engineer-hovin fak an hlawh hle.Run lui ah phei chuan ft.200 laia seiin lei an dawhkai ruak mai a ni.

Gangaw hmar lam mel khatah Myokkon a awm a.A hmun a sang a,a vel fing hnih zet leilet zawl a nih bawk avangin Gangaw ven nan a rem hle a.Thlang lamah dai kai zawh loh tur lui a luang a.Chhak lamah zawl zau vaklo a awm a,chu mi chhak lehah chuan tlangdung ngaw dur pui pui a awm leh bawk.7 th Indian Division hma lam a sawn zel tibahlah thei lo turin Lushai Brigade chu Gangaw la tura rawih a ni.

Myokon-ah chuan Japan 70 velin tan an khawh a.Gangaw chhak lamah leh chhim lamah Pya hmunah tanhmun an khuar bawk a.Chuta tang chuan Myokon-a an mite chu laipuiin an pui a.Lema-ah hmun nghet an bengbel bawk a.Gangaw an chawmna kawng chu Lema atang hian an veng a ni.Kyaw-ah an inchhek muk hle a.Chuta tang hcuan Gangaw-a an mite chu chawmin Lema leh Pyitma kawngah ran puakphurh hmangin thawmhnaw an thawn thin.

Gangaw leh Kyaw inkar kawng chu dang chat turin Levies tirh an ni a.Tui harsat avangin an hlawhchham a.Gangaw chu 8 December 1944-ah an bei tan a.Chu mi ni chuan 1 Jats in lui kam thlang lam atangin chhim lam a pan a.Mauk leh Kyundah kal pelin Minzaah Company khatin lui an kan a.Japan nen an inkap pheuh pheuh zel a.10 December niin Yazy-ah Company khat an dah a,a dang zawng chu Zahaw luiah an inchhek khawm a.11 December-ah Yazia Company chuan mortar puihin Myokon ch an nawr chhin a.Japan tanhmun a that em avangin an tinsan leh a.12 December-ah 1 Jats chu Yazy-ah an intawk khawm a.Mahse Jats chhuah ruala chhuak ve tho Bihar Regiment chuan Lema a la thleng rih lo.Gangaw thlang lama Levies chauhin an tum an hlen thei a.Japanin lui kam thlang lama an kan theih loh nan chhaih buai a ngaih tak avangin 14-5 December-ah Jats chuan a bei nawn leh a.Mahse thi leh hliam tamlutuk dawna an hriat avangin laipui lian lo thlen hma loh chuan enthlatu tirh hlek hlek chauh lo chu an chawlhsan ti tih ta zawk a.16 December-ah Brigade Hqrs. Leh a sipai khek an lo thleng ta a.

Chutih lai chuan 1 Bihar leh Assam Rifles platoon hi chuan Lema an la tawh a.Gangaw an rawn pan chho mek a ni.Brigade Commander, a sipai khek 1 Assam Rifles leh Lushai Scouts platoon khat chuan Zahaw chung tlangah awmhmun an khuar a.Thlawhna tumhmun an siam tlut tlut a.Myittha ruamah Halkha Levies leh 1 Assam Rifles platoon paliin Japan an bei mek bawk a.Myittha leh Chindwin inkar chu Lushai Scouts leh Falam Levies-in an nawr kiang sauh sauh bawk a ni.

Thlawhnain 17 December-ah Myokon an kap a.Chu mi hnuah khawmual sipaiin an bei zui a.Mahse Japanho an la chak hlea hriat a nih leh tak avangin an tawlhkirsan leh a.18 December-ah Jats-in an bei leh a.Tlang pang leh lam thleng an la thei na a,hma an sawn zel theih loh avangin an tawlhkir leh rih a.Tin,16 December (lehkhabu thenkhatah chuan 23 December an ti a)-ah Chin Hills Battalion an lo thleng ve a.

Hetih lai hian Lushai Brigade chu xxxlll Corps hnuai ata lV Corps hnuaiah an pakai ta a.Myittha ruama Japanho chu ral pui phiarin an phiar ta bawk a.IV Corps chu Pakkokku thlenga a kal zel theih nan Gangaw chu a rang thei ang bera la turin Lushai Grigade chu nawr a ni ta.Tin, Gangaw an lak hnuah Pauk lam nawr zui zel tura thupek sa an ni bawk a.Gangaw an beih laia thlawhna tam fein chung lam atanga puih tiam an ni.

Jats chu Chin Hills Batallion chuan 23 Decemberah a thlak a.Jats vek chuan Zahaw hmuna sipai khek 1 Assam Rifles leh Lushai Scouts a va thlak ve thung a.Tin, 1 Assam Rifles leh Lushai Scouts platoon khat chuan Gangaw thlang lama levies a va fin a.27 December (lehkhabu thenkhatah chuan 24 December an ti a)-ah laipui lian a lo thleng ve leh a.Brigade Hqrs. Commander Lt.Gen.Messervy pawh chu mi ni chuan thlawhnain a lo kal a,Gangaw beih dan tur a rawn relpuia.

Myokon-a ral tanhmun a ngheh hle avangin khawmual sipaiin an beih tak tak hmain thlawhnain an kap thin a.Japanin thlawhna pahnih phei chu an lo kap thla ve nghe nghe a.Zanah khawmual sipaiin an thlithlai thin bawk.21-22 December zana Jats va kal chuan rahpuah an phum nasa tih an va hria a.Japanho chuan tan an tum nasa tih an hmu chhuak bawk a.Chutih lai chuan Lema-a Bihar sipai awm chu Japanin an bei nasa hle thin.Beih tak takin tum hnih meuh an rawn nawr a.A hnu lamah a rukin a khat tawkin an kap bawk a.Mahse Bihar chuan ral kalkawng a la chang reng a.Pyitma thlengin a la hauh thei a.25 December-ah Halkha Levies-in chhim lama Thilin chu an la a,Japan 20 lai an tlanchhia a.

Myokon chu 30 December-ah thlawhnain “Lirnghing tenau”ang khawpa nghing der der hiala bomb thlak tura tih an i a.Mashe 10 January 1945-ah an sawn ta zawk a.Bomb thlak nen inrual chiahin Assan Rifles leh Levies chuan 31 December 1944 – 1 January 1945 zanah Gangaw thlang lam an kap ve a.Japan ho chu laipui leh puak rang hmangin nasa takin an lo tang ve a.An phin darh thei bik lo va.He mi tum hian Assam Rifle chuan fak an hlawh hle.

Hetiang hian 10 January-ah beih an rel leh ta zawk a.Thlawhnain lirnghing tenau ang hiala khur der der khawpa bomb thlak zawh veleh Chin Hills Batallion-in Myokon chu an bawhzui ang a.Bihar Regiment-in Pyitma atangin Gangaw khaw chhak lam an nawr thung ang.Tin,Assam Rifles leh Western Chin Levies-in Pya an bei dawn a ni.

Gangaw an beih tum hian chung lam atanga thlawhnaa puih a tangkai dan en chhin an duh fawm a.Chuvangin bomb nasa taka thlak khum hnua sipaiin luh chilh nghal rap tur a ni.chu chu en turin Lt.Gen.Willian Slim.Lt.Gen.Messevy leh Lt.Gen.Sultan te pawh an lo kal a.An lo kal tum hian an thlawhna khalhtu chuan kawng a bopui deuh a.Gawngaw an thlawh pel daih mai a.Lt.Gen.Slim ch kawng an bo tih hre hmasa bertu a ni.An kir leh hnua an tum chuan,Willian Slim chuan ,”General pathum meuh kawng han bo tak vo vo mai chu,officer naupang deuhte chuan min nuihzatbur rilru hle,” a ti.

Thlawhna chuan 11 January chhun dar 2-ah a bei tan a.Medium Bomber (B 25s) squardon 4,Hurribomber squardon khat leh Thunder bolts squardon khatin bomb an thlak a.Chin Hills Battalion chu bomb thlak zawh veleha lut nghal thuai turin leilet zawlah an bawk tlar thut bawk a.An zinga pakhat sawi danin,”Bomb lo tla chu ni eng in a chhun bawk a,ni sat laia ruah sur ang mai a ni,” a ti.Bomb an thlak nasa hle na a,bomb avanga thi pakhat mah an awm lo zu nia!!! Japan panga an thi a,Chin Hills Batallion thah an ni a,Assam Rifles leh Western Chin Levies pawhin he mi ni hian Pya an la ve a ni.

Corps Commander-in hah tawha a hriat avangin Lushai Brigade chu East African Grigade-in a thlak a.12 January-ah Kan village panin an haw chho va.Thlawhna tumhmun an siam zawh hnuin Indiaah thlawhnain an kir leh ta vek a.February 1945-ah an tiak ta a ni.Lushai Scouts,Western Chin Levies leh Chin Hills Battalion erawh chu haw mai lovin 7th Indian Division-ah an tel zui ta zel a.

Chin Hills Japanin an lak tak avangin Mizo ram an lo luh tak hlauhva rawlrala lo bei thei ve turin Kawl ram atang lo tlan haw sipai leh thing tlang mite chu ralthuam pea Lushai Scouts hi din a ni a.Major Longbottom,M.C.,B.S hnuaiah mi 150 zelin Company hnih an awm a.Japan-ho hmasawn zel thei lova an khawk tak hnu khai Lushai Brigade zinga telin Kawl ramah an lut chho ve a.Lushai Brigade-in a hawsan hnu pawhin Chin Hills Batalion nen inkawpin 89th Brigade chuan Pauk an lak hnua Westcol hming puin Saw,Sadiktaya leh Ngape khua te kal tlangin Yenangyaung khaw lam panin Yedu atangin 1 February 1945-ah an chhuak a.Japanin sipai rual tam tak lo kal nia ringa an lo beih atan tawkdarh chan changa kal an ni a.Chutiang ngei chuan Lushai Scouts lam chu Japanin a ngaihven laiin hmar lam IV Corps chuan Japan kah buai tawk meuh lovin Irrawaddy luipui chu an kan theih phah ta reng a ni.

Lushai Scouts hian fak an hlawh hle a.Tiddim vela an khawsak lai phei chuan an zinga pakhat chuan Run ral kaiin Japan tanhmun pal tlang zelin Tiddim chhak lama 3/2 Punjab hmun a va thleng a.Hotuten huai an ti hle.

Lushai Brigade hi Kawl ram atanga Japan-ho um chhuahnaa inbeihna pawimawh tak taka an tel thu London Gazette chuan hetian hian a sawi:

“Tlang chhengchhe pui pui leh phaikuam thuk tak takte pawh ruahpui vanawn hnuaiah an pal tlang zel a.Rethei leh hah em emin hna an thawk a ni.August 1944 thla chhungin hmelma tam tak an hneh a,hapta khat chhungin hmelma sawmkua leh pahnih an that a,a dang tam tak an hliam bawk.Japan motor thahnem tak an chhia a,kar khat chhungin Japan 111 an tihlum a,sawmnga paruk an hliam a.Motor sawmli pakua an chhuchhia a,patrol gallon 50,000 an tichhe ral bawk a ni.18 October 1944-ah Falamm an la a,a hnu ni li velah Halkha an la leh a.Heng khaw pahnihte hi nikum lam atang khan Japan-ho kutah a awm a ni.”

Air Marshal Mountbatten chuan a lehkhabu,”Mounbatten’s Report”-ah chuan Lushai Brigade nawrpui hnuhnung ber thu hetiang hia a ziak a:

“Gangaw tlang karah 28 African Brigade leh Lushai Brigade chuan 1944 kum tawp lam atang khan nasa takin an bei a.Gangaw vela Japan-ho ten khurte chu thlawhnaa nasa taka an chhut nghek nghek pawhin an darh thei chuang lo.10 January 1944 ni phei chuan lirnghing tenau anga khur der der khawp hialin bomb thlak a ni a,ni hnih lai nasa taka an beih hnuin,Gangaw chu an la ta a.Ram harsa taka hmun hreawm hrang hrangah kum khat pum hlum hah taka an lo thawh tawh avangin Lushai Brigade chau leh ngui tawh tak chu Indiaah kan hawntir ta a ni.”

Lushai Scouts hi a tel ve ngei Mizote sawi danin Lushai Brigade ruala an khaw lama an hawtir ve mai loh chhan chu an Company Commader Capt. Wood cu Lushai tlangvalhovin an thah vang niin a sawi.Ani hi a sual deuh a,aman nula a duh tawkin a rim a,midang rim ve thei lovin khauh takin a vawng si a.Chu chu ngei thei lovin kut an thlak ta a ni,an ti.Mizo tlangvalho zingah chuan,’1944 Kristmas hman nan an talh’ tih te chu titi than ruk dan a ni,an ti bawk.Tichuan Gangaw beih hnuin Minbu leh Magwe thlengin an kal zel a,May 1945 velah Magwe atangin thlawhnain an kir ve chauh va.Chittagongah an tum a,Gauhotiah leh Shillongah te an ka zel a.Chu mi hnuah chuan an tiak ve chauh ta a ni.

Tunah hian Tahan atangin khaw thlang lam panin chhuak ta vang vang la,mel 27 vela hla,Haiphek khua,Tiddim leh Falam kawngpui inthenna lai tak sir thlangah chuan lung phun tha fe i hmu ang a.Uluk taka hung leh a chung siam a ni a.Silai lem leh sa lu mawi taka ziak pawh i hmu thei ang.Tin,lehkha ziak chu i han chhiar chuan –

1.      April 1942 to November 1944

2.    The Forces of Chin Area

3.     Chin Levies of Chin Area

4.    17th Light Indian Division

5.     Lushai Brigade

6.    5th Indian Division

tih hi a lo inziak that ang.Hei hi Lushai Brigade leh ram tana thawk sipai dangte hriat reng nana lung phun a ni.

*Foodnote kan rawn tarlang ta lo.

Thulakna: B.Lalthangliana

                     History of Mizo in Burma

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E