- V.Z.Kaia
Cngress sawrkar hmasa, CM Hawla hruai, tlang parha kum 10 an sawrkar lai, 1989 - 1998 kha India sawrkar pachhiat lai, kan ram rohluber ber pawh ramdang sawrkar hausa zawk hnena dahkham ngai hial khawpa India ram retheih lai a ni.
Chuvang chuan State intodelh lote chu an rethei ngawih ngawih a, chutianga rethei ngawih ngawih zingah chuan Mizoram pawh kan tel ve a, thilman sang zel mila plan sum 10% pung tura beisei pawhin awmzia a nei lo fo thin a, pun chu sawi loh, tlak hniam zawk chang pawh a awm thin.
Entirnan 1994-95 Plan sum Rs. 220.27 Crores
1995-96 - do - Rs. 240.01 Crores
1996-97 - do - Rs. 245.51 Crores
1997-98 - do - Rs. 296.72 Crores
1998-99 - do - Rs. 266.06 Crores
Hemi hmalama Plan budget phei hi chu tun hun nena teh phei chuan hmasawnna hna thawhna tham a tling thlawt lo a, tunlaia kan rama mi hausa zualte sum che vel zat pawh hi a tling pha mang lo a ni.
Hetitaka hmasawnna atana sum hman tur a tlem chung hian ram tana rotling tur, a tah tawlin hnathawh a ni, tih chu sawrkar document atangin a lang a, chu chuan kum 20 dawn lai liam taa Pu Hawla sawrkar hnathawh dan kha a tilang a, Lal nuam tiin - nuam a tawl mai mai lo, tih a lantir a ni.
Khiti taka hmasawnna hnathawhna tur sum kan nei tlem chung hian Pu Hawla thawh rah lo lang ta, sawrkar document-in chiangtaka a chhinchhiah chu Mizoram sawrkar hnuaia Department hrang hrang 31 zette tan ram nghet a neihtir vek a, Building thatak a saksak vek bawk a, chu chuan kum tina mimal inluah man atana pawisa nuai za tamtak a sen thin chu a titawp a ni.
Pu Hawla sawrkar hmasain Department hrang hrang, ram nghet neia, Building thatak a saksak takte chu :
Art & Culture Deptt., Argiculture Deptt., Account & Treasury, AH&Vety Deptt., Co-operation Food & Civil Supplies, Environment & Forest, Education Deptt., Higher & Techinal Edn., Health Deptt., Horticulture Deptt., Information & P.R. Deptt., Industries Deptt., Labour & Employment Land Revenue, L.A.D. Printing & Sty. Home Guard, P.W.D. P.H.E. Prison, Police Rural Development Relief & Rehab., Social Welfare, Sericulture, Transport, Trade & Commerce, Dy.Commissioner, Soil & Water Conservation, Institutional Finance. Hengte hi khatih hun laia sawrkar Deptt. zawng zawng tihtheih deuh thaw an ni, a bak chu Deptt. tlem te an ni tawh a ni.
Hetiangtaka sum tlem te ni chung si a ram tana rotling tur hna a thawh theihna chhan hi - pawisa hmandan a thiam vang a ni lo thei loa, pawisa hman a thiamna chu - ram tana thil tha tih a duhna leh tumnain a zui bawk a ni.
Pu Lal Thanhawla, Guwahati University atanga B.A. pass, Financial Management pawh zir loin - hetitaka sum renchem chunga ram hmasawnna rotling thil a tithei hi a mak viau nain - a mak miah lohna a awm. Chu chu Pu Rajiv Gandhi Prime Minister a nih lai khan, 9th Finance Commission member-ah Pu Rajiv-a khan a dah a, khatih lai khan India ram State hrang hrang sum enkawl dante enfiahin Term a hmang pumhlum thak a, chutianga Pu Rajiv-a chherchhuah a nih vang chuan Financial management hi a thiam em em a, chu a thiamna chu ram tan a hmang tangkai ta a ni.
Heng Department insak leh a hmun leifel chauh hi a ni lo. Tui inturte, kawngpui siam, Lei dawh, hriselna, thalaite hmakhua, ei leh in bakah, Mizoram lui tihtlak zawng zawng Power siamnan a hman tlak em, tih an survey zo vek a, tuna Akyab kawngte pawh hi Pu Hawla khan a en daih tawh a, World Bank pawh hi ama zu zawnchhuah - a zu biak pawh atanga tun hun lo thleng hi a ni.
Pu Hawla lal hmasak khan pawisa a tlem tih a lanna chu - pawisa tam lam kha Crore biin sawi a ni ngai lo a, nuai bi vekin sawi a ni. Entirnan - Mualpui ram Rs. 60 lakhs a lei te kha tam tiin ha hipin kan sawi thin. Tun kum 10 a ral hnu - tunah hian lei dawn ta ila, nuai 1000 pawhin an hralh phal tawh lo mai thei. Chutiang khawpa thil tha leh hlu chu - Pu Hawla khan ram tan a ti a ni.
Chutiang tak chuan Pu Hawla khan hma lain hnathawk tha mah se, inchawimawi kha an thiam thlawt lo. An thiam loh lam ai mahin - Pu Hawla chawimawi kha an hreh niin a lang a, an hreh satliah mai ni loin - sawichhiat kha an chak zawk niin a lang, chuvang chuan Pu Hawla itsika phiarrutute zingah khan an telve hial a rin theih turin Pu Hawla hnai vaitaka awm thenkhat kha chu an rin theih a ni.
Mah se, diktak leh thataka thil tih na na na chu amah sawichhetute'n thupbo tumin ngawihpui hmiah mah se sawrkar document-ah fiahfaitakin a lang reng a, engmah thawk lo, nuam tawl mai mai a nih lohzia chu hmuh theihin kum 10 ral hnuah pawh a awm a ni. Kum 13 a lal hmasak chhung khan nuam tawl a awm mai mai ni se - Heng Deptt. hrang hrang 31-te hian ram nghet leh building hran nei loin - Chanmari kawn leh Sikulpui kawn inkarah hian mimal inluahin Deptt. hrang hrangte hi an la awm ang a, tui intur kan nei lo ang a, Airport kan la nei lo ang a, World Bank kawng tha pawh kan la nei lo ang a. Remna pawh kan la nei lo ang.
Mah se an puh chhiatna anga nuam tawl mai mai thin a nih loh avangin - hengte hi Pu Hawla sum renchem thiam vang leh Financial Management a thiam em vang leh ram tana thil tha tih a duh em avangin kan nei a ni.
Pu Hawla sawrkar hmasa lamah khan India ram sum harsatnain a hrinchhuah, hmarchhak bial mite lungawi lohna leh helna hial piang chhuak thin chu tihreh tumin Shukla Commission din a ni a, khatah khan Pu Sainghaka (RIP) pawh Member-ah a tel ve a. Kha Shukla Commission recommendation-ah khan Hmarchhak State-te'n an Budget pawn lama hmasawnna hna an thawh ve nan - Central sawrkar hnuaia Ministry hrang hrangin an Budget atangin 10% an thawh khawm ang a, chu chu hmarchhak state-ten Project siamin an hmang ang, an ti a, chu chu Non-lapsable Central Pool of Resources Fund (NLCPRF) hi a ni.
Chu recommendation chu MNF sawrkar tantirh atang khan hman tan tur a ni. Chuvang chuan ani, Pu J.Lalsangzuala (RIP) khan Pu Zoramthanga, CM a nih veleh khan a va leng a, "Hei, i sawrkar hi a vannei hle a, sum a tam dawn. I hmanthat chuan ram hmel danglam dawrhna a ni ang. I hman sual erawh chuan mihring thinlung tichhe vek thei a ni dawn, chuvang chuan sum hman fimkhur ang che," tia a va chah ngatna chhan. He thu a va hrilh vang hian - MCP-a an la awm lai khan a Office-ah ka leng a, ka va zawt a, Pu Zoramthanga hian pawisa hi a tha lam zawng khan a hmangin i hria em? tiin ka va zawt a, a ni chuan nui kur kur chungin "A tha lam zawng hian a hmang chiah lo a ni, mah se, ziak suh... kan la thawkho rih si a," tiin min chhang a ni.
Tichuan, Shukla Commission recommendation vanga kan Infrastructure tha neih turte pawh chu sawrkar hmasa khan ram tana thil tha ngaihtuah loin - sum siam nan an hmanga, mi rama cement concrete-ten kum 200/300 an daih laiin sak laia chimte, sak laia tlute, sak zawh hnu lawka sak that ngaite, chartin-a do din ngaiahte an chhuah zo ta a, New Capital Complex-ah te hian an sa ve thluah nain - ruah a sura far lo leh tui hnam lo a awm loa, Governor In tur phei chu thiah mai loh chuan a luah tlak loa, tunah phei chuan Pu Hawla sawrkar hian High Court hmun atan an pe ta nghe nghe a ni.
Hengte han ngaihtuah hian Project siama sum duh tawk tawk Central atanga hman tur a awm hnua kan Infrastructure neih ai hian Plan sum Crore 240 vel lek renchem tak leh diktaka Pu Hawla'n a hman ker ker laia kan Infrastructure neih kha a tha kumhlun zawk daih a, chuvang chuan Pu Hawla nuam tawl mai mai anga an puhna kha - tunah hian dawt a nih chianzia a lo lang ta a, Pu Hawla'n nuam a tawl ngai lo a, a eiru ve ngai lo a, ram tan thil tha a tithin tih hi mi zawng zawng hriat leh hmuh theih a lo ni ta a ni.
Thulakna : Mizo Aw