Ni 10 February 2010: University of Southern California zirchianga chhuitu scientist rual chuan “Digital Information” kan tih mai - computer hard disks, smartphones, CDs, cameras leh digital media dang tam taka khawvel mihringten thil an dah that (filed) zat chu, kum 2007 khan 295 exabytes a nih tawh thu, Science Express-ah an tarlang!
Computer-a kan thil dah (file) te len/rih/tam zawng hi kilobytes(Kb)-a teh thin a ni a. Kilobytes a tam lutuk hnu-ah, megabytes(MB), gigabytes(GB), terabytes(TB), petabytes(PB), exabytes(EB), zettabytes(ZB) tein teh chhoh zel a ni.
Kum 2007-a khawvel mihringten “Digital Information” an dah that zat hi CD-ah thun ta ila, CD tluklehdingawn 404 (404 billion CDs) a chhuak thei ang. Khawvel mihring zawng zawngin CD ROM 61 theuh kan kawl ang a ni. Chu CD chu tiang chho ta ila, chung Chhawrthlapui (moon) khi kal pelin mel 50,000 zet (50,000 miles beyond the moon) a han thleng thei dawn a ni! CD-ah thun lovin, “Information” te chu chhu chhuakin lehkhabu-ah siam zawk ila, U.S. or China ram pum vawi 13 khuh bo thei khawpa tam lehkhabu a chhuak ang! A nih loh vek leh, chanchin phek (news paper)-ah siam ta zawk ila, pakhat $1-in zuar ta ila, khawvel pumin inchhung khawsak bungrua leh ilo a siamchhuah atanga a sum hmuh zawng zawngin a lei zo/thei dawn lo (83% man daih chauh a ni tlat!).
Kum 2007 khan khawvel mihringte chuan digital media atanga chanchin an puanzar/ thehdarh (broadcast) tawh zat chu 2 zettabytes (1000 exabytes) a ni. Chumi awmzia chu mi tinin, ni tin chanchin phek (newspaper) 175 vel kan dawng ang a nih chuh! “Telecommunication” an tih mai telegraphs, telephones, and teletypes, radio, microwave, fiber optics leh a dangte hmanga khawvel mihring inbiakpawh (information/ chanchin inhlan) zat chu 65 exabytes a ni tawh. Chumi awmzia chu khawvel mi tinin, ni tin newspaper 6 ang hu chanchin an inhlan kual tihna a ni!
Nimahsela, hring miten kum khat chhunga digital media hmanga chanchin an puanzar zat aia a let maktaduai 330 (330 million)-a tam bacteria (hrik) khawvelah a awm! Tin, mihring (puitling) pakhat taksaa awm DNA molecules chuan khawvel science thiamna zawng zawng belhkhawm (technological storage devices combined)-in information a chhinchhiah theih/ dah that theih zat aia a let 300 vela tam a chhinchhiahin a dah tha thei zuk nia!